Хто з беларускага дэмакратычнага руху нас цікавіць? Каму мы давяраем?

Апытанне праходзіла ў сакавіку 2025-га года. Колькасць апытаных – 537 чалавек, з якіх 358 – беларусы замежжа. Рэкрутацыя адбывалася праз чат-боты ў “Тэлеграме” і “Вайберы”. Частка пытанняў тычылася даверу і ведаў пра дзейнасць беларускіх прадэмакратычных палітыкаў, палітычных сілаў і розных ініцыятываў ды суполак. Гэтыя дадзеныя мы параўналі са звесткамі, атрыманымі паводле аналагічнай методыкі ў траўні-чэрвені 2024-га года, акурат пасля выбараў у Каардынацыйную раду ІІІ склікання (тады выбарка даследавання склала 1398 чалавек; з іх 913 – беларусы замежжа).

Веды пра дзейнасць і давер да палітыкаў

Цягам мінулага года тройка палітычных лідараў, за дзейнасцю якіх людзі сочаць і каму давяраюць, не змянілася. Гэта:

1. Святлана Ціханоўская – ведаюць пра яе дзейнасць 94,5%, давяраюць 83,4% апытаных;
2. Павел Латушка – за яго дзейнасцю сочаць 89,3%, давяраюць 64,9%;
3. Франак Вячорка – ведаюць 72,7%, давяраюць 38,7%.

Аднак па-за межамі тройкі лідараў адбыліся пэўныя змены.

	Вядомасць			Давер
	2025	2024	Розніца	2025	2024	Розніца
Святлана Ціханоўская	94,5	96,4	-1,9	83,4	86,6	-3,2
Павел Латушка	89,3	91,9	-2,6	64,9	71,0	-6,1
Франак Вячорка	72,7	73,1	-0,4	38,7	37,3	1,4
Валерый Кавалеўскі	49,7	56,8	-7,1	23,2	25,8	-2,6
Валерый Сахашчык	49,2	67,5	-18,3	21,5	34,9	-13,4
Вадзім Пракоп’еў	57,3	66,7	-9,4	18,7	26,2	-7,5
Зянон Пазняк	63,7	70,9	-7,2	12,6	24,3	-11,7
Вольга Гарбунова	25,6	34,6	-9,0	12,3	19,4	-7,1
Алена Жываглод	25,4	27,4	-2,0	11,7	13,2	-1,5
Аляксандр Азараў	41,6	58,3	-16,7	3,6	6,3	-2,7
Іван Краўцоў	19,8	23,4	-3,6	3,6	4,9	-1,3
Андрэй Ягораў	19,2	24,9	-5,7	3,6	8,8	-5,2
Вольга Зазулінская	7,2			2,8
Не ведаю ні пра каго ў спісе	3,6	1,8		7,2	4,5

Тут і далей “вядомасць” ацэньвалася на падставе адказаў на пытанне: “Пра дзейнасць каго з наступных палітычных лідараў Вы ведаеце?” Тут і далей “давер” ацэньваўся паводле адказаў на пытанне: “Каму з палітычных лідараў Вы ў нейкай ступені давяраеце?”

Па-першае, праз адстаўку з Аб’яднанага пераходнага кабінета (і далейшую адмову ад палітычнай дзейнасці) значна знізіліся і вядомасць, і давер да Валерыя Сахашчыка (на -18% і -13% адпаведна). Тая ж прычына – выхад з АПК – паўплывала і на паказнікі Вольгі Гарбуновай, хаця і не так моцна, як у выпадку з Сахашчыкам (-9% і -7% адпаведна).

Па-другое, пасля паразы на мінулых выбарах знізіліся паказнікі вядомасці і даверу да прадстаўнікоў “Блоку Пракоп’ева–Ягорава”. Так, веды пра дзейнасць Вадзіма Пракоп’ева зменшыліся на 9%, давер упаў на 8%. Аналагічныя паказнікі Андрэя Ягорава склалі -6% і -5% адпаведна.

Трэці момант: зніжэнне паказнікаў “дыназаўра” беларускага дэмакратычнага руху – Зянона Пазняка. Цягам мінулага года доля знаёмых з ягонай дзейнасцю зменшылася на 7%, а адсотак людзей з даверам да яго – на 12%.

Палітычныя структуры і групы

Як і год таму, галоўнай інстытуцыянальнай структурай беларускіх дэмакратычных сілаў застаецца Офіс Святланы Ціханоўскай, хаця цягам гэтага перыяду давер да Офіса крыху знізіўся (на 6%).

Летась паводле вядомасці адразу за Офісам ішлі шчыльнай групай тры структуры – НАУ, КР і АПК. Тая ж тройка была ў лідарах і паводле даверу: КР – 77%, АПК – 68%, НАУ – 66%. Цяпер сітуацыя змянілася, перадусім праз страту пазіцый Каардынацыйнай радай. Цікавасць да яе дзейнасці апала на 8%, а давер – на 16%. На гэтым тле крыху павысілася цікаўнасць да аўтсайдараў беларускага дэмакратычнага руху (штаб Віктара Бабарыкі і Веранікі ды Валерыя Цапкалаў), праўда, гэта не адбілася на даверы да іх.

Такім чынам, на актуальны момант трыма галоўнымі палітычнымі структурамі з’яўляюцца: Офіс Святланы Ціханоўскай, Аб’яднаны пераходны кабінет і Народнае антыкрызіснае ўпраўленне. Каардынацыйная рада ў гэты спіс не ўваходзіць.

Ініцыятывы (грамадскія і не толькі)

Цягам апошняга часу некалькі значных грамадзянскіх ініцыятыў, на вялікі жаль, спынілі сваё існаванне. Таму параўнальна з леташнімі звесткамі цяпер мы падаем ацэнкі вядомасці і даверу да меншага спісу грамадзянскіх ініцыятыў.

“Карыснасць” ацэньвалася на падставе адказаў на пытанне: “Дзейнасць якіх з наступных ініцыятываў і суполак Вы ацэньваеце як карысную для Беларусі?”

Як і ў выпадках з палітыкамі ды палітычнымі структурамі, тройка лідараў сярод грамадзянскіх ініцыятыў з мінулага года не змянілася. Гэта “Кіберпартызаны”, ПЦ “Вясна” і Полк імя Кастуся Каліноўскага. Тут маем толькі адзін нюанс – “Вясна” і каліноўцы памяняліся месцамі, і другое месца цяпер займаюць менавіта вясноўцы.

Наступная тройка ініцыятыў – BySol, ByHelp і BelPol (прадстаўнікі: Уладзімір Жыгар, Аляксандр Кабанаў, Мацвей Купрэйчык, Андрэй Астаповіч) – цалкам захавалася ў тым выглядзе, як гэта было летась.

Самая значная змена, якая адбылася са стаўленнем да пэўнай ініцыятывы, адбылася з е-платформай “Новая Беларусь”, якая правяла рэбрэндынг і стала дадаткам “Свае”. Як бачна з лічбаў, гэты рэбрэндынг пакуль не дадаў пунктаў папулярнасці гэтай ініцыятыве.  

У падсумаванні можна канстатаваць, што структура асноўных гульцоў беларускага дэмакратычнага руху (прынамсі, у выгнанні) збольшага склалася. Ваганні ў стаўленні да лідараў мінімальныя, а адносіны да прадстаўнікоў сярэдняга ўзроўню іерархіі дэмакратычнага руху залежаць не столькі ад іх дасягненняў, колькі ад наяўнасці альбо адсутнасці вялікіх правалаў у дзейнасці.

Фота вокладкі: Амбасада ЗША ў Беларусі