Чаму лес у Беларусі патрабуе больш любові ад дзяржавы.

У Беларусі лес займае 40 % тэрыторыі краіны. Гэта адзін з найвышэйшых паказнікаў у Еўропе. Для параўнання, у Польшчы і Літве гэтая лічба складае 30 %, ва Украіне – 17 %. Відавочна, што лес – гэта нашае багацце і адзін з асноўных рэсурсаў краіны. У той жа час вельмі важна адказна падыходзіць да яго выкарыстання. 

Разам з тым беларускія эколагі б'юць трывогу – у краіне прыкметна парадзеў лес. І нягледзячы на ​​пазітыўныя справаздачы ўладаў, эксперты адзначаюць, што выспелага лесу ў Беларусі практычна не засталося. Пад сумнеў ставіцца сам брэнд краіны як зялёнага, экалагічна чыстага кутка Еўропы.

Прыярытэтам у дзяржавы з’яўляецца лесанарыхтоўка, а не лесааднаўленне

• З года ў год у Беларусі расце аб’ём высечкі і апрацоўкі дрэваў. Для выканання фінансавага плана менавіта яна (лесанарыхтоўка) выходзіць на першае месца, а не лесааднаўленне. У 2018-ым годзе яна склала 19,5 млн м3 (план перавыкананы на 20 %), у той час як ва Украіне 22,5 млн м3. Пры гэтым тэрыторыя паўднёвай суседкі ў тры разы большая.

• У выніку прадуктыўнасць лесапакрытых плошчаў катастрафічна падае. А менавіта яна  з'яўляецца асноўным паказнікам развіцця лясной гаспадаркі краіны. Прадуктыўнасць лясоў у Беларусі прыкладна ў 50 разоў ніжэйшая, чым у скандынаўскіх краінах.

• Іншай праблемай з'яўляюцца так званыя высечкі догляду (прарэджванне, калі выдаляюцца пераважна прыгнечаныя, хворыя, пашкоджаныя дрэвы), якія ў першую чаргу ператварыліся ў істотную крыніцу даходу, а не ў фактар ​​аздараўлення лесу. Справа ў тым, што драўніну, здабытую такім спосабам, можна прадаваць у абыход біржы, што выгадна лясгасам, які жывуць за гэтыя грошы.

• Праблему лесааднаўлення можна вырашыць плантацыйным лесаразвядзеннем, калі на незанятых натуральнымі лясамі плошчах высаджваюцца насаджэнні, дзе пры дапамозе інтэнсіўных тэхналогіяў дрэвы вырошчваюць да патрэбных памераў і пасля цалкам высякаюць.

Патрэбныя пэўныя захады па ўдасканаленні беларускага экспарту

• У 2018-ым годзе экспарт беларускай лесапрадукцыі склаў $ 140 млн. За мяжу прадаюць пераважна тавар з нізкім даданым коштам. Для дзяржавы было б куды выгадней перапрацоўваць яе ў складаныя тавары (напрыклад, паперу, фанеру, мэблю і іншыя) з больш высокім даданым коштам. Да таго ж планы па экспарце пастаянна павялічваюцца, што ў канчатковым выніку прывядзе да большай высечкі лесу.

• Беларуская ўніверсальная гандлёвая біржа (БУГБ) з'яўляецца тормазам паспяховага экспарту. Справа ў тым, што БУГБ з'яўляецца асноўнай гандлёвай пляцоўкай, дзе праходзяць здзелкі па куплі-продажы лесапрадукцыі. Бізнесоўцы скардзяцца на нярынкавую палітыку фармавання цаны і бюракратычныя складанасці, з-за якіх замежных партнёраў складана прывабіць працаваць праз біржу.

• Для таго, каб ажыццяўляць прамыя здзелкі, многія бізнесмены перанеслі свае прадпрыемствы ў сельскую мясцовасць. Так яны патрапілі пад дзеянне прэзідэнцкага дэкрэта № 6 "Аб стымуляванні прадпрымальніцкай дзейнасці на тэрыторыі сярэдніх, малых гарадскіх паселішчаў, сельскай мясцовасці", які дазваляе гандляваць, абмінаючы біржу. Аднак па-ранейшаму шмат здзелак ідзе і праз біржу.

Заканадаўства стымулюе высечку лясоў

• Шмат пытанняў выклікае новая рэдакцыя ляснога кодэкса. У прыватнасці плошча эксплуатацыйных лясоў павялічваецца з 50 % да 70-80 %. Новаўвядзенні дазваляюць цяпер органам мясцовай улады вызначаць месцы высякання канкрэтных лясных масіваў, нягледзячы на ​​ўзрост і асаблівасці лесу. Гэта прывядзе да таго, што надзвычай каштоўныя ўчасткі лесу могуць быць неабгрунтавана знішчаныя. Эксперты асцерагаюцца, што ў новым кодэксе ніяк не стымулюецца лесаводства і ахова лесу, а заахвочваецца выключна продаж драўніны і павелічэнне аб'ёмаў высечак.

• У праграме сацыяльна-эканамічнага развіцця на 2016-2020-ыя гады закранутыя перспектывы развіцця ляснога сектара. Дакумент прадугледжвае павелічэнне на 18 % аб'ёмаў нарыхтоўкі драўніны да 2020-га года.

• У сваю чаргу водны кодэкс прадугледжвае скарачэнне водаахоўнай зоны ўздоўж рэк з 800 да 400 метраў. І ўжо пачалося актыўнае асваенне (у тым і высечка дрэваў) гэтых тэрыторыяў.

• Усё сведчыць пра тое, што секчы будуць усё больш, а гэта значыць, што лесу ў краіне будзе ўсё менш.

У той жа час дзяржава спрабуе адказна кіраваць лясамі

• Аднак не ўсё ў нас гэтак дрэнна. Напрыклад, Forest Stewardship Council (Лясная апякунская рада) распрацоўвае стандарты адказнага кіравання лясамі і выдае адпаведныя сертыфікаты лясным гаспадаркам і арганізацыям, якія ажыццяўляюць нарыхтоўку, перапрацоўку, продаж, закупку і транспарціроўку лясной прадукцыі.

• Развіваць сістэму FSC важна як для ўнутранай экалагічнай стабільнасці, так і для эканамічнай выгады, асабліва для экспарцёраў. У Еўропе зараз модна быць экалагічна адказным пакупніком. Той, хто прыходзіць у краму і выбірае сертыфікаваную драўніну, сваймі грашыма падтрымлівае прадпрыемствы, якія вядуць свае гаспадаркі экалагічна правільна.

• Паводле дадзеных Міністэрства лясной гаспадаркі, у Беларусі з улікам патрабаванняў FSC па стане на 1 студзеня 2019-га года былі сертыфікаваныя 96 лясгасаў, або 8,3 млн га ляснога фонду (98,5 % усяго ляснога фонду Міністэрства лясной гаспадаркі). Па колькасці сертыфікаваных лясоў Беларусь уваходзіць у лік сусветных лідараў і абышла Фінляндыю, Швецыю, Германію, Іспанію ды іншыя лясныя дзяржавы.

• Атрымліваецца, што, з аднаго боку, Беларусь імкнецца адпавядаць міжнародным стандартам кіравання лясамі, а, з другога боку, у краіне вядуцца актыўныя дзеянні па скарачэнні колькасці лесу.