У адным з мінулых артыкулаў мы анансавалі серыю матэрыялаў, прысвечаных разгляду і аналізу асноўных суб’ектаў беларускага дэмакратычнага руху. У першым артыкуле мы паглядзелі на ўзроўні ведаў і даверу да беларускіх палітыкаў з боку прадэмакратычнай часткі беларускага грамадства. Цяпер давайце звернем увагу на тое, як людзі ўспрымаюць лідараў беларускіх дэмакратычных сіл. А калі казаць больш дакладна, то нас цікавіць, якімі словамі беларусы апісваюць гэтых асобаў.

Базай для гэтага сталі звесткі пасляэлектаральнага апытання прадэмакратычнай часткі беларускага грамадства, якое праводзілі Цэнтр новых ідэй і ініцыятыва “Народнае апытанне” (цяпер “Ёсць пытанне”). CAWI-апытанне на дзвюх мовах з рэкрутаваннем рэспандэнтаў праз боты ў Viber і Telegram праходзіла з 9-га да 17-га чэрвеня 2024-га года. Усяго ў ім прынялі ўдзел 975 чалавек, 313 чалавек – у Беларусі, 662 – у іншых краінах. Некаторыя высновы з таго даследавання мы ўжо публікавалі.

У тым даследаванні, акрамя пытанняў пра пазнавальнасць і давер да палітыкаў, мы задавалі пытанне аб тым, якім адным словам рэспандэнт апісаў бы кожнага з іх. Калі браць 7 найбольш вядомых дзеячаў беларускага палітыкуму, то найменш папулярнаму з іх свае вызначэнні пакінула больш як палова апытаных. Гэта добрая база для пэўных высноваў, не заўсёды кампліментарных, а часам і не вельмі прыемных.

Для візуалізацыі даных мы абралі “воблака словаў” (tag cloud, word cloud). Гэта методыка дазваляе адлюстраваць словы-характарыстыкі з улікам колькасці іх выкарыстання: чым часцей слова ўжываецца, тым больш буйное яно на малюнку; чым радзей было згаданае слова, тым яно драбнейшае.

Перад візуалізацыяй звестак агульны масіў быў упарадкаваны, то бок блізкія паводле сэнсу словы былі згрупаваныя ў адпаведныя катэгорыі. У назву катэгорыі ішло альбо найбольш частотнае слова, альбо камбінацыя з некалькіх найчасцей ужытых. Напрыклад, словы “мент”, “міліцыянер”, “міліцыянт” і падобныя былі зведзеныя ў адну катэгорыю, якая атрымала назву “мент”, бо гэтае слова апярэджвала іншыя паводле колькасці. Другія прыклады: словы “лідар” і “лідарка” былі аб’яднаныя ў катэгорыю “лідар(ка)”; варыянты “агент” і “агентура” былі згуртаваныя ў катэгорыю “агентура”.

Акрамя таго, частку акрэсленняў давялося цэнзураваць з пункту гледжання этычных меркаванняў. Мы супраць цэнзуры, з іншага боку – за дыялог і ўзаемапавагу. Таму пад шыльду “цэнзуравана” трапілі толькі элементы абсцэннай лексікі і відавочна абразлівыя выразы, якія датычыліся маральных, камунікатыўных і інтэлектуальных якасцяў асобных прадстаўнікоў беларускага дэмакратычнага руху.

Спрэчныя выразы, якія балансуюць на мяжы абразы, пасля доўгіх спрэчак мы вырашылі ўсё ж пакінуць. І праз тое, што цэнзуры мусіць быць мінімум, і праз тое, каб палітыкі разумелі, якое ўражанне “без купюр” складаецца аб іх у грамадстве.

І апошняе, што трэба адзначыць. Даследаванне праводзілася на дзвюх мовах: на беларускай і расейскай. І адказы на пытанні аб палітыках былі на гэтых дзвюх мовах. Таму на кожным малюнку можна пабачыць адны і тыя ж словы на дзвюх мовах, якія ў гэтых двух варыянтах адрозніваюцца памерам. Гэта азначае, што беларускамоўныя і расейскамоўныя абіралі гэтае слова з рознай частатой. Разам з тым некаторыя словы на абедзвюх мовах пішуцца аднолькава, таму на малюнку такое слова будзе больш буйным проста за кошт таго, што на яго спрацавалі дзве падвыбаркі рэспандэнтаў.

На гэтым, бадай, усё. Зручнасць слоўных аблокаў у тым, што яны кажуць самі за сябе.

Яшчэ адзначым, што:

• Святлана Ціханоўская мае вельмі маналітнае воблака асацыяцый з абсалютным дамінаваннем яе статусу прэзідэнткі і лідаркі; 
• у Паўла Латушкі пікавымі вызначэннямі з’яўляюцца яго актуальны занятак і мінулы статус – “палітык” і “дыпламат”;
• для Франака Вячоркі асноўнымі характарыстыкамі з’яўляюцца словы “палітык” і “дарадца”;
• у Валерыя Сахашчыка фактычна дамінуе адзіны комплекс акрэсленняў, які тым ці іншым чынам фіксуе яго прыналежнасць да вайсковай сферы;
• у Зянона Пазняка агульнай характарыстыкай можа быць словазлучэнне “сівая нацыянальная легенда”,
• ва ўспрыняцці рэспандэнтамі Вадзіма Пракоп’ева адчуваецца яўны перакос на медыйны складнік яго дзейнасці;
• на вобразе Аляксандра Азарава відавочна адбіўся скандал з планам “Перамога”.

Святлана Ціханоўская:

Павел Латушка:

Франак Вячорка:

Валерый Сахашчык:

Зянон Пазняк:

Вадзім Пракоп’еў:

Аляксандр Азараў: