“Разбор” – гэта наша спроба выбіць страйк у свеце, дзе людзі захапляюцца “інсайдарскай інфой з “Тэлеграма”, а многія медыі пераўтварыліся ў мяшанку фактаў, паўпраўды, хлусні і меркаванняў. Часам складаецца ўражанне: каб зразумець свет, лепш наагул не чытаць/не глядзець медыяў. Каб пераканаць вас у адваротным, мы запускаем новы тэкставы фармат, дзе будзем спрабаваць тлумачыць свет.

Першы “Разбор” прысвечаны працы вязняў у беларускіх калоніях. Іх праца, натуральна, нябачная нам на волі, хоць мы можам карыстацца мэбляй ці катацца на санках, вырабленых вязнямі. Здаецца, што мала хто разумее памер гэтай інфраструктуры.  

1. У беларускіх турмах ёсць каму працаваць.

• У Беларусі каля 50 тыс. чалавек знаходзіцца ў месцах пазбаўлення свабоды, а нашая краіна прысутная ў сусветным топе паводле колькасці вязняў на душу насельніцтва. Нашая пенітэнцыярная сістэма зробленая такім чынам, каб утрымліваць зняволеных як мага даўжэй.

• Большасць беларускіх вязняў працуе, паколькі іх да гэтага абавязвае беларускае заканадаўства. Толькі на прадпрыемствах МУС працуюць больш за 27 тыс. чалавек (на “хіміі” асуджаныя працуюць на звычайных прадпрыемствах, а, напрыклад, у СІЗА наагул не працуюць). Гэта ў два разы болей, чымся працаўнікоў на МАЗе.

2. Дзяржава стварыла выдатную інфраструктуру для працы асуджаных.

• У Беларусі 15 прадпрыемстваў у калоніях і лячэбна-працоўных прафілакторыях, якія пераважна займаюцца дрэва- і металаапрацоўкай, швейнай і абутковай вытворчасцю. Напрыклад, яны шыюць вопратку для міліцыі альбо робяць клюшкі, якімі пасля ганарыцца Ігар Шуневіч.

• Вытворчыя плошчы гэтых прадпрыемстваў складаюць больш за 150 квадратных кіламетраў – па памеры  гэта як Ліхтэнштэйн.
• Гэтыя прадпрыемствы маюць падатковыя ільготы, ільготы на атрыманне сыравіны і ад іх можна набываць наўпрост – з прымяненнем працэдуры закупкі з адной крыніцы. У іх ёсць нават свой прома-ролік – карацей, усё прыгожа.

3. Гэтыя прадпрыемствы прыносяць шмат грошай.

• Усе 15 прадпрыемстваў – прыбытковыя.
• У 2018-ым гэтыя прадпрыемствы заплацілі падаткаў у бюджэт 150 млн рублёў. Прадпрыемствы, якія падпарадкоўваюцца Міністэрству прамысловасці заплацілі ў паўтара раза менш.
• Хапае нават сваіх success story – прадпрыемства Івацэвіцкай калоніі экспартуе мэблю ў Францыю (а былы кіраўнік калоніі атрымліваў хабары ад французскай кампаніі на суму больш за € 200 тыс.). Дарэчы, у гэтай калоніі мэбля сапраўды выглядае прыгожа.   

4. Прыбытковасць прадпрыемстваў тлумачацца не толькі ільготамі, але і працай вязняў, якія знаходзяцца ў стане нявольнікаў.

• Дзяржава не заключае працоўных дамоваў з вязнямі – то бок працуюць яны фактычна без ніякіх правоў.
• Вязні зарабляюць вельмі мала – яны могуць атрымаць усяго адну капейку за месяц. Вось так выглядаюць заробкі ў аднаго з вязняў.

• Фактычна вязні не маюць права адмовіцца ад сваёй бяспраўнай працы. “Крымінальна-выканаўчы кодэкс Беларусі расцэньвае адмову ад працы як парушэнне ўмоваў адбыцця пакарання, што караецца прыцягненнем да дысцыплінарнай, а часам і да крымінальнай адказнасці”, – кажа праваабаронца Павел Сапелка.

5. Гэта не толькі не справядліва ў дачыненні вязняў – гэта шкодзіць беларускаму грамадству.

• Насамрэч працу вязняў, за якую плоцяць ніжэй, выкарыстоўваюць ва ўсім свеце – паслугамі зняволеных карыстаюцца нават Microsoft і Boeing. Пытанне толькі ў тым, што ў Беларусі ўмовы гэтай працы больш несправядлівыя.
• Натуральна, што вязні не карыстаюцца асаблівай пашанай у грамадстве – адпаведна людзі не пераймаюцца наконт несправядлівасці адносна іх. Але ў практыцы такі падыход замінае галоўнай мэце турмаў – выпраўленню і рэсацыялізацыі (паводле супрацоўнікаў папраўчых установаў, толькі 12 % вязняў выпраўляюцца падчас адбыцця тэрміну).
• Пытанне не толькі ў тым, каб справядліва ставіцца да вязняў. Адсутнасць адэкватных заробкаў прыводзіць да таго, што вязні пачынаюць паслятурэмнае жыццё без грошай і з крыўдай на праваахоўную сістэму. Гэта ў пэўным сэнсе штурхае іх зноў да злачынстваў, а ахвяра тут – усё грамадства.