Генадзь Коршунаў
У жніўні ЦНІ сумесна з ініцыятывай “Ёсць пытанне” правялі чарговае сацыялагічнае даследаванне сярод прадэмакратычнай часткі беларускага грамадства (колькасць апытаных – 516 чалавек). Гэтым разам даследаванне было прысвечанае вывучэнню таго, як аўдыторыя ўспрымае нашага заходняга суседа – Еўрапейскі Звяз.
Мы атрымалі як прадказальныя, так і даволі нечаканыя вынікі.
Пачнем з геапалітычных арыентацыяў. Тут без сюрпрызаў – большасць прадэмакратычных беларусаў у якасці знешнепалітычнага арыенціра абіраюць Еўропу. Адсотак такога выбару сярод дыяспары вышэйшы за адсотак гэткага ж выбару сярод беларусаў у Беларусі:71% супраць 61%. Затое сярод рэспандэнтаў у краіне – большая доля тых, хто ўпэўнены, што Беларусі “ні на каго арыентавацца не трэба, трэба праводзіць самастойную палітыку”: 28% супраць 19% сярод прадстаўнікоў дыяспары.
| Як Вы лічыце, якім павінен быць асноўны напрамак Беларусі ў знешняй палітыцы? | Total | BLR | abroad |
|---|---|---|---|
| Арыентацыя на Еўразвяз | 67,5 | 60,7 | 71,2 |
| Ні на каго арыентавацца не трэба, трэба праводзіць самастойную палітыку | 21,9 | 28,1 | 18,5 |
| Арыентацыя на ЗША | 1,2 | 0,6 | 1,5 |
| Арыентацыя на Расею | 0,8 | 2,2 | 0,0 |
| Арыентацыя на Кітай | 0,4 | 0,0 | 0,6 |
| Цяжка адказаць | 8,2 | 3,0 | 8,2 |
Лічбы крыху змяняюцца, калі рэспандэнтам прапаноўваць жорсткі дыхатамічны выбар: альбо Еўропа, альбо Расея. У такім выпадку доля выбару Еўропы вырастае: 87% сярод рэспандэнтаў у Беларусі і 96% сярод прадстаўнікоў дыяспары.
Галоўнай матывацыяй еўрапейскага выбару з’яўляецца разуменне таго, што Еўропа – гэта магчымасці для развіцця Беларусі (86%). На другім месцы – каштоўнасны выбар, бо еўрапейскія каштоўнасці лепшыя за “рускі мір” (79%). Трэцяе месца – “гістарычны падмурак”, упэўненасць у тым, што Беларусь гістарычна бліжэйшая да Еўропы, а не да Расеі (58%).
Пры агульным пазітыўным стаўленні да Еўразвяза ўспрыманне канкрэтных еўрапейскіх краінаў як узору для развіцця Беларусі мае свае асаблівасці. У гэтым спісе цяпер на першым месцы знаходзіцца Польшча (63%), на другім месцы – Фінляндыя (40%), на трэцім – Швейцарыя (29%). Далей шчыльнай групай ідуць Літва, Нямеччына і Чэхія, якіх у якасці ўзору абралі крыху болей за 20%.
Цікава, што цягам апошніх 25 гадоў іерархія патэнцыйных краін-узораў змянілася. У 1999 годзе НІСЭПД задаваў беларусам амаль такое ж пытанне: “Вы хацелі б, каб жыццё ў Беларусі было падобнае да жыцця ў…”. Тады на першым месцы апынулася Нямеччына, потым ішлі ЗША і толькі за імі – Польшча.
Сёння ж Нямеччына захоўвае сваю прывабнасць толькі для пэўных груп беларусаў Калі сярод прадстаўнікоў дыяспары Нямеччына займае 6-ае месца, то сярод беларусаў у Беларусі – 4-ае.
Узор для развіцця – гэта пытанне на перспектыву. На дадзены момант, як лічаць апытаныя, краіны Еўразвяза нязначна ўплываюць на сітуацыю ў Беларусі (6,2%). Найбольшы ўплыў, на меркаванне апытаных, мае РФ (98%); на другім месцы – Кітай (40%).
Між тым Еўразвяз усё ж можа ўздзейнічаць на сітуацыю ў Беларусі. Так, у прыватнасці, ЕЗ можа падтрымліваць беларускую грамадзянскую супольнасць – гэты варыянт адзначылі 71%. ЕЗ можа прыкладаць максімум намаганняў для вызвалення палітычных зняволеных у Беларусі (64%) і ўзмацняць эканамічныя і палітычныя санкцыі супраць рэжыму Лукашэнкі (62%).
Калі казаць аб падтрымцы беларускай грамадзянскай супольнасці краінамі Еўрапейскага Звяза, то, на думку рэспандэнтаў, у першую чаргу трэба падтрымліваць:
- праваабарончыя арганізацыі – 71%;
- незалежныя медыі – 70%;
- адукацыйныя ініцыятывы – 60%;
- праекты псіхалагічнай падтрымкі і адаптацыі для ўцекачоў і мігрантаў – 52%;
- палітычныя праекты і ініцыятывы – 50%.
Пры гэтым сапраўды Еўразвяз падтрымлівае беларусаў. Але пра гэта мы ведаем няшмат. Сярод апытаных толькі 4% адзначылі свой узровень інфармаванасці аб дапамозе краін ЕЗ як высокі, яшчэ 23% – як хутчэй высокі.
Між тым такая інфармацыя падаецца людзям цікавай – 84% рэспандэнтаў заўважылі, што хацелі б ведаць пра дапамогу ад Еўразвяза болей.
Фота вокладкі: Еўрарадыё